15 Şubat 2012 Çarşamba

Yahudilere Karşı Ayrımcı Deyiş, Deyim ve Atasözleri

  • "(Bir yeri) havraya çevirmek": Kalabalık ve gürültülü yerleri betimlemek için kullanılan bu deyim, Yahudilerin ibadet merkezlerine ayrımcı bir atıf yapmaktadır.
  • "Çıfıt": Büyük harfle başladığında "Yahudi" anlamına gelen bu terim, küçük harfle yazıldığında "hilebaz", "düzenbaz" anlamına gelmektedir.(1)
  • "Çıfıt çarşısı gibi": Karmakarışık yerleri betimlemek için kullanılan anti-semitist bir deyim.
  • "Çingene'den çoban olmaz, Yahudi'den pehlivan.": Bu ırkçı atasözüne göre, Çingene dürüst ve Yahudi cesur olmadığı için bunlar, sırasıyla, çoban ve pehlivan olamazlar.
  • "Kelepir karşısında parlayan bir Yahudi gözüyle bakmak": Yahudileri açgözlü ve fırsatçı olarak göstermeyi amaçlayan bu ırkçı deyiş, Ömer Seyfettin'in "Keramet" adlı öyküsünde şu şekilde geçer: "Çiroz Ahmet kelepir karşısında parlayan bir Yahudi gözüyle bunlara baktı."
  • "Musevi gibi kazan, fakat Bulgar gibi sarfet; mutlak zengin olursun.": Yahudilerin para kazanmak konusunda hünerli, Bulgarların ise paralarını harcamaya kıyamacayak kadar tutumlu olduğunu belirten bu deyiş, aslında bu iki ulusal kimliği ötekileştirme amacı güder. Nitekim bu deyiş, 27 Mayıs 1951 tarihli Milliyet gazetesi haberinde Bulgarları aşağılama amacıyla kullanılmıştır.(2)
  • "palavra": İspanyolca "söz", "kelime" anlamına gelen "palabra" teriminin İspanyolca'nın "Ladino" adı verilen bir lehçesini konuşan Sefarad Yahudileri'ni aşağılamak için dile yerleşmiş bir anlam kayması.
  • "Sarı Yahudi": Paraya düşkün anlamına gelen bu ırkçı deyiş, Yahudileri cimrilik ve paraya düşkünlükle özdeşleştirir.
  • "Yahudi pazarlığı": Yahudilerin cimri olduğunu ima eden anti-semitist bir deyim.
  • "Yahudi züğürtleyince eski defterleri açarmış.": Yahudileri aşağılayan ırkçı bir atasözü.
* Bu kategoriye katkıda bulunan Gülden Özkan, Elfe Dante ve Defne Jones’a teşekkür ederim.

1. TDK - Güncel Türkçe Sözlük.
2. "Demirperde Arkasında", Milliyet, 27.05.1951, www.gazetearsivi.milliyet.com.tr

Berlin Judisches Museum: Katledilen Yahudiler için Anıt


9 yorum:

  1. palavra (İspanyolca söz, kelime anlamlarına gelen palabra'dan) Ladino denilen İspaynolca lehçesini konuşan Sefarad Yahudileri'ni asagilamak icin dile yerleşmiş bir anlam kayması.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Bu kelimenin ayrımcı kökenlerini hiç bilmiyordum. Metine ekledim. Teşekkürler Elfe.

      Sil
  2. Kirimda yahudiye cifit diyorlar. Asagilamak icin degil tanimlamak icin. Bunun ingilizcedeki jewish jew kelimeleri ile mutlak bir baglantisi olmali. Tatarlar boyle dedigine gore olasilikla orta asyada da benzer sekilde kullaniliyordur.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Söylemek istediğinizi anlıyorum, belki doğru da olabilir, araştırmalıyız; ancak Türk Dil Kurumu sözlüğüne göre; Çıfıt (büyük harfle) Yahudi demekken çıfıt (küçük harfle) hileci, düzenbaz demek. Bence, bu durumun tesadüfi olması biraz zor; tıpkı Almanca'da "türken" (hile yapmak) fiilinin büyük harfle yazıldığında "Türkler" anlamına gelmesi gibi.

      Sil
  3. Yahudi pazarlığı: Yahudilerin cimriliğine ve bu yüzden kıyasıya pazarlık yaptıklarına inanılarak, kullanılan bir deyim.
    40 yıldır patriğin eşeğini becermek: Çok tecrübeli, görmüş geçirmiş, kül yutmaz.

    YanıtlaSil
  4. Çıfıt çok büyük ihtimalle Farsça "cühûd"dan gelmektedir (nitekim yorumu yazdıktan sonra baktım, Kubbealtı Sözlük öyle diyor). Batı dilleriyle Farsçanın ilişkisi göz önünde bulundurulunca, belki Jew-Cühûd kelimelerinin alakası da ortaya çıkar.

    İşin ayrımcı boyutuna gelirsek, dünyanın her yerinde Yahudi kelimesinin belli bir küçümsemeyi barındırdığı düşünülebilir. Türkçede halihazırda zaten öyle. Musevi deyince o kadar menfî değil, Yahudi deyince iş tersine dönüyor. (Tarihî ya da asrî) İran'da cühûd kelimesi bu manayı taşıyor muydu araştırmak lazım.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Gerçekten, çok enteresan bir etimolojik ilişki kurmuşsunuz. Bu konuda, özellikle İranlı bir arkadaştan bilgilerini paylaşmasını dileyebiliriz. Yoğunluğum azalır azalmaz bunun gibi çetrefilli deyişlerin tarihsel arkaplanlarını çalışmayı düşünüyorum, böylece sözlüğe deyişlerin kökenleri ve gelişimleriyle ilgili daha kesin bilgiler koyabileceğim. Paylaşımınız için teşekkür ederim.

      Sil
  5. Bu yorum bir blog yöneticisi tarafından silindi.

    YanıtlaSil