15 Şubat 2012 Çarşamba

Ayrımcı Sözlük

Türkçe Ayrımcı* Deyiş, Deyim ve Atasözleri Sözlüğü
*Irkçı, Cinsiyetçi, İnanç Ayrımı Yapan, Yabancı Düşmanı vb.

“Ölmüş nesillerin geleneği, yaşayanların beyinlerine bir kabus gibi çöker.” (Karl Marx)

“Dil, tarafsız değildir. O, yalnızca düşünceleri taşıyan bir araç değildir; dil, bizzat düşünceleri şekillendirir.” (Dale Spender)

Geçmiş yılların hayaletleri, üzerimizde dolaşıyor. Geleceği konusunda endişeli ve ürkek bugünün nesilleri, atalarının mirasına sarılıyor ve tek belirgin ve kalıcı karakteri belirsizlik ve uçuculuk olan modern dünyada, yalnızca onun gölgesine sığınarak var olabiliyor. Şimdi ve burada kendisiyle yüzleşmekten korktuğu için, bugünü geçmişle özdeşleştiriyor; böylece bugünü geçmişin gölgesinde yeniden üretiyor. Yaratmaktan korktuğu için tekrar etmeyi tercih ediyor; tıpkı düşün(e)mediği için hazır kalıplara girmeye mecbur bırakıldığı gibi. Günlük dil üzerinden yeniden üretilen bu miras, tamamıyla masum değil. Onun içinde yalnızca basiret, sağduyu ve erdem değil; ama aynı zamanda, geçmişi yüzyılları bulan toplumsal korkular, önyargılar ve de saplantılar gizli. Dil, tarafsız bir iletişim aracı değil; o bizzat mevcut iktidar ilişkilerinin ve dolayısıyla bir cinsiyetin, dinin, mezhebin, ırkın ve sınıfın diğer(ler)i üzerindeki tahakkümünün anlık olarak yeniden üretilmesidir. Dil, ötekileştiriyor. Bugünün ötekisi, dil üzerinden, dünün ötekilerinin yanına fırlatılıyor. Böylece, atalarımızın korkuları kabusumuza, önyargıları saplantımıza ve de arzuları şehvetimize dönüşüyor.

Türk Dil Kurumu, ayrımcı deyim ve atasözlerini sözlüklerden ayıklayadursun; biz, günlük dilde sürekli bir şekilde kullanılarak yeni nesillere aktarılan bu ayrımcı deyiş, deyim ve atasözlerini yalnızca toplayıp analiz etmeyi değil, ama aynı zamanda ifşa edip mahkum etmeyi düşündük. Amacımız, ayrımcı dilin, görmezden gelinmesi yerine, sorunsallaştırılmasıdır. Kolektif bir çalışmanın ürünü olacak bu projeye, katkıda bulunmanızı umuyoruz.

Discriminative Dictionary

Dictionary of Discriminative* Sayings, Proverbs, and Idioms
 (*Sexist, Racist, Xenophobic etc.)
“The tradition of all dead generations weighs like a nightmare upon the brains of the living.” (Karl Marx)

“Language is not neutral. It is not merely a vehicle, which carries ideas. It is itself a shaper of ideas.” (Dale Spender)



The specters of the past are haunting us. The generations of the present, anxious and hesitant about their future, are clutching onto the legacy of their ancestors, believing that they can exist in the modern world, whose salient and permanent characteristic is obscurity and volatility, only under its shadow. Since they are afraid of facing themselves right here and right now, they identify the present with its past, thus reproduce it under its shadow.  They prefer to repeat, as they are not used to create in exactly the same way that they are forced to become stereotypes, as they "cannot" think. This legacy, reproduced every day by the ordinary language, is not totally innocent. It contains not only wisdom, discretion, and reason; but also centuries-long social hysterias, prejudices, and obsessions. Language is not a neutral means of communication; it is the very instant reproduction of the present power relations and of the domination of one gender, religion, sect, race, and class over the other(s). Language creates others. The other of the present, through language, is thrown next to the others of the past. At the end, the fears of our ancestors have turned into our nightmares, their prejudices into our obsessions, and their passions into our hysteria.

While Turkish Linguistic Society has begun to erase, in a hurry, the discriminative idioms and proverbs in the dictionaries; we aim to collect and assemble them not only to analyze the reproduction of discrimination via daily language, but also to expose and condemn them as hate crimes against society and humanity. Our objective is to problematize, rather than neglect, the discriminative language. We call for your contribution to this collective study.

28 yorum:

  1. Modern iktidar çocuğu okulla, hastayı hastaneyle, deliyi tımarhaneyle, askeri orduyla, suçluyu hapishaneyle kuşatarak bireyselleştirmiş, kaydetmiş, sayısal hale getirmiş, egemen olmuştur.....

    YanıtlaSil
  2. ‎"Nesillerin arası derin kesiklerle açılmalı, her birinin hüküm sürdüğü çağdan sonra dev baltalar genetik halatları kesmeliydi. Genetik ve kültürel mirasın insana acıdan başka bir şey vermesine olanak yoktu. Her insanın boşluğa doğma hakkı olmalıydı. Vatansız, toplumsuz, ailesiz ve kişiliksiz olmak her insanın hakkıydı. Hiçbir insan genetik ve kültürel mirasın baskısı altında yaşamaya mahküm edilemezdi." diyor h. günday da. çok sevmiştim okudugumda. onun çıkış noktası ayrımcı deyişler olmasa da burda anlatılanla oldukça örtüşen bir düşünceyi barındırdıgını biliyorum. bu yüzden paylaşmak istedim. vee kötü alışkanlıklardan kasıt biraz da bu ayrımcı deyişler olsun! herkes diline bir ayar çeksin dimiiii?!!?!!

    YanıtlaSil
  3. Hepsini okudum tebrik ederim sıkı bir çalışma olmuş.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. İlginiz için çok teşekkür ederim. Umarım, blog üzerinden insanların yapacakları katkılar sözlüğü daha da geliştirecek ve en sonunda, elimize analiz edip sorunsallaştırabileceğimiz bir data çıkacak.

      Sil
  4. Metis yayınlarıyla konuşsanız da bir ajandalarına konu mu olsa acaba? yada eminim daha iyi bi fikriniz vardır (basımı sağlanması gereken bir konu olması bakımından)...elinize sağlık,tebrikler...

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Blog üzerinden deyişleri topladıktan sonra, sözlük olarak basmayı düşünüyoruz. Aynı şekilde düşünmenize ve bu fikri beğenmenize çok sevindim.

      Sil
  5. Keyifli ve değerli bir derleme olmuş. Size yardım edebilmek isterim, aklıma gelen ya da öğrendiğim deyim ve atasözlerini yollamak için bir adresiniz var mı?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. İlginiz için çok teşekkür ederim. Aklınıza gelenleri isterseniz seçeceğiniz bir kategorinin altına yorum olarak isterseniz bana e-mail olarak yollayabilirsiniz. Bana yollarsanız, deyişleri blog a, size teşekkür etmeyi ihmal etmeden, zevkle eklerim. Adresim: ahmettanozcan@gmail.com

      Sil
  6. Geç de olsa CnnTürk teki röportaj sayesinde blogu buldum,bütün hepsini sonuna kadar okudum, elinize sağlık.'' O anlamda düşünmedim, söz işte , gerçek kastım değil''desek bile her sözün bir alt metni var.Dahası o alt metinlerin bilinçaltımıza neler işleyebileceğini su yüzüne çıkarabilecek bir nitelikte çalışma olmuş. Ayrıca ayrımcı olarak kabul ettiğimiz kökleşmiş ve süregelen atasözü, deyim gelenek ve göreneklerin yok sayılmasındansa ifşa edilmesinin, yanlışlığının anlatılmasının daha yapıcı olduğu konusunda aynı fikirdeyim.
    Yeri geldiğinde yardımcı olabilmek isterim, kolay gelsin:)

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Ben de böyle düşünüyorum ve bunun için, ayrımcı sözlük için daha çok heyecan duyuyorum. Çok teşekkürler bu fikri desteklediğiniz için...

      Sil
  7. el sikiyle gerdeğe girmek
    vb. o kadar çok deyim var ki.
    hangisini yazalım.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Bunu da cinsiyetçi deyişlere ekleyeceğim, teşekkür ederim. Gerçekten de, ayrımcı deyişlerin sayısı çok fazla, hala ekleyemediğim o kadar çok deyiş var ki.

      Sil
  8. öncelikle tebrik ederim, çok güzel bir site olmuş.
    kızılderililer için de bir bölüm açmalısınız bence.
    kızılderililer için kullanılan çok fazla ayrımcı söz var, hatta kızılderili kelimesi bile ayrımcı ve hakaret amaçlı kullanılan redskin kelimesinden geçmiş dilimize, bir de apaçi kelimesi var, bugünlerde sıklıkla duyduğumuz kelimelerden, o da her ne kadar bilinmeden kullanılsa da, kızılderililere hakaret amacı taşıyan bir kelime.
    bir de lazlar için, kürt'ün deniz görmüş hali derler, hem lazlara hem kürtlere karşı ayrımcı bir söz.
    kolay gelsin.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Sevgili Sadık Ahmet Odabaş,

      Çalışmayı beğenmenize çok sevindim. Sözünü ettiğiniz 3 deyiş de gerçekten çok önemliydi ve bunları üzerlerinde çalışarak siteye ekledim. Size de katkıda bulunduğunuz için deyişleri eklediğim kategorilerde teşekkür etmeyi ihmal etmedim. Yerli Amerikalılarla ilgili olan "Kızılderili" ve "Apaçi" kelimelerini "Diğer Türkçe Ayrımcı Deyişler" kategorisinde bulabilirsiniz. ("Apaçi" teriminin son yıllardaki kullanım şeklini de eklediğim için, bilhassa okumanızı isterim.) Laz ve Kürtlerle ilgili olan deyişi de, hem "Diğer" hem de "Kürtlere Karşı" ile başlayan kategorilere koydum. Tekrar yaptığınız bu katkı için çok teşekkür ederim.

      Saygılar ve sevgilerle...

      Sil
  9. Dil değişken bir araçtır ve dili değiştirmek kolay değildir ama ayrımcılık yapılmamalıdır ayrımcı atasözü ve deyimler kaldırılmalıdır bu projeye gönülden destek veriyorum ve arkadaşlarıma bu gibi sözleri kullanmamalarını ve bu projeye destek vermelerini rica ettim . . .
    ''Bu konuya Fransız kalmak'' bilmem işinize yarar mı ama aklıma ilk bu geldi .


    Teşekkürler .

    'Eren Uzun .

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Sevgili Eren, blogu beğendiğin ve desteklediğin için çok teşekkürler. "Fransız kalmak" deyişini tartışmamız gerek diğer üyelerle birlikte, gerçekten ayrımcı mı anlamında... Sevgiler...

      Sil
  10. *Olaya Fransız kalmak;Durumu kavrayamamak haberdar olamamak.Başbakan Avrupa Parlamentosunda yaptığı konuşmada; “Arkadaşımız galiba Fransız ama Türkiye ’ye de Fransız. Bizde böyle güzel bir söz var.”diyor-yorumsuz-13/04/2011-Radikal Gazetesi).Sevgili ahmet yeterince ayrımcı değil mi bu kullanım?fransıza sen benden değilsin? sen benim anladığım gibi anlayacak kapasitede değilsin yetersizsin.muktedirin kendi dışındakileri hiyerarşik bir düzenle aşağıda görme nüansla aşağılama kullanımıdır bu!bir Fransız "olaya Türk kalmak" şeklinde kullansa nasıl anlaşılmalıdır sevgili ahmet!biraz daha çalışmalısın.bünyeni; tesir eden kemalist ağulardan sağaltmak adına daha çok çalışmalısın

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Açıklama için teşekkürler. Ancak, ben sadece bu deyişi metine eklemeden önce tartışmaya açmak istemiştim. Örneğin, İngilizce aynı anlama gelen "It's all Greek to me" ayrımcı değildir, çünkü Yunanca alfabenin farklılığına işaret eder. Acaba, böyle bir durum mu söz konusu diye tartışmaya açmak istemiştim. Bence, sizin deyiş hakkındaki yorumunuz yerinde, deyişi ekleyeceğim.
      Kemalizm konusunda ben en baştan beri eleştirel oldum ve bu konuda, yalnızca okuduğum kitaplar değil babamın siyasi fikirleri de etkili oldu. Kemalizm konusundaki görüşlerimi gerçekten merak ediyorsanız, yazılarmı okumanızı rica ediyorum. www.ahmetozcan.org

      Sil
    2. Not olarak, blog a henüz bütün yazılarımı eklemediğim için, direk Kemalizm ile ilgili bir yazı kişisel blogumda şu anda yok. Ama bu konudaki pozisyonumu merak ederseniz, size e-mail le bu konudaki yazılarımı gönderebilirim. Yavaş yavaş bütün yazıları bloga ekleyeceğim. Selamlar...

      Sil
  11. sevgili ahmet resmi ideolojiyle mesafeli duruş akademik bilimsel halk yararına üretimin esas önkoşuludur.Bu aynı zamanda entellektüel aydın duruşudur.ittihatçı kemalizm ideolojilerin tüm renklerine bir şekilde sirayet etmiş başat bir anlayış...Türk sol hareketlerinden islami kesimlerin hemen hepsinde bu sireyeti geniş boyutlarda görmek mümkün.tarihçesini hatırlatmak şu noktada yersiz.ama bilinmelidir ki mesafe yetmiyor.ittihatçı zehiri öncelikle tespit etmek ve sağaltımının metodolojisine yönelik duruşlar sergilemek elzem.ve mutlaka alternatifini oluşturmayı da unutmadan.Kürt muhalefeti bu noktada engin tecrübelere sahip.naçizane önerimdir;varsa kürdistani dostlarından yardım alabilirsin.selamlar.
    not;Diyarbakıra gelişini erteledin mi?geleceğini belirtmiştin.gelirsen arayın görüşelim.selamlar

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Doktora tezim için yapacağım alan araştırması için, sonbaharda Diyabakır ve çevre illere geleceğim. Geldiğim zaman, sizinle de görüşmeyi dilerim. Selamlar...

      Sil
    2. Tekrar merhaba, uzun bir aradan sonra Ayrımcı Sözlük'e tekrar dönebildim. Geçtiğimiz Mayıs ayında Diyarbakır'daydım; ancak, alan araştırmasına o kadar yoğunlaşmıştım ki ne yazık ki sizinle Diyarbakır'da sözleştiğimizi unutmuşum. Şu anda, blogu tekrar gözden geçirirken fark ettim. Beni mazur görün, bu yaz sonunda tekrar sizin oralara geliyorum, umarım bu sefer görüşebiliriz. Siz de İstanbul'a gelirseniz haber verin lütfen... Selamlar...

      Sil
  12. sorunsal, kolektif, analiz, proje kelimelerini kullanıp tdk dan bahsediyorsunuz ilginç. bakalım nasıl olacak. aslında fikir hoş.

    YanıtlaSil
  13. abaza:cinsel açlık çekenlere atfen türkçede sıklıkla kullanılan bir tanımlama.acaba bu kullanımdaki abaza ile kafkas menşeili abaza etnik topluluğu arasında bir etimolojik bağ var mı?bu olumsuz aşağılayıcı kullanım neden bir halkın adıyla kullanılıyor türkçede?doğrusu çok merak ettim...sevgili Ahmet Özcan bunu yorumlarsan sevinirim...Diyarbakırdan sevgiler selamlar...





    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Bu denli geç yanıt verebildiğim için, beni mazur görün. Bu kavramın ayrımcı olup olmadığını ben de hep merak etmişimdir. En kısa zamanda, bu konuda size döneceğim. Sevgi ve saygılar...

      Sil
  14. kürtten katır aldım aldım belayı satın aldım.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Bilişsel psikoloji'nin "DÜŞÜNME AKSAKLIĞI" saydığı reflekslerin en yaygını, 'AŞIRI GENELLEME'dir. Yani; tek bir objeye (kişi, canlı/cansız özne, olay/olgu) dair bir yargı, bir "GRUP / TÜR" üzerinde GENEL'leştirilir: ("bütün KÖPEKler tehlikelidir!" "bütün ERKEKler zalimdir!" "bütün KADINlar dedikoducudur!" "bütün x'ler düşmandır!" vb... İnsanlar arasında çok-yaygın olan bu manevi-refleks, bilimsel açıdan, "çocukluk-ergenlik geçiş dönemine ait" bir 'ZİHİNSEL GELİŞİM AŞAMASI'dır. Ergenlik sonrasında da devam ediyorsa "AKSAKLIK" oluşur ve eğer düzeltilmez/onarılmaz ise, "aynı problem, farklı görünüm"lerle sürekli yaşanır: "Bizim mahalleliler iyidir, karşı mahalleliler kötüdür!" "FB'liler iyidir, GS'liler kötüdür!" "Esmerler iyidir, sarışınlar kötüdür!", "bizim dinimiz iyidir, başka dinler kötüdür" "x-milleti iyidir, z-milleti kötüdür!"...

      Sil