Gayri-Müslimlere Karşı Ayrımcı Deyiş, Deyim ve Atasözleri

"500 yıl efendiliğini ettiğimiz, sütçü Bulgarlar, 
domuz çıbanı Sırplar ve meyhaneci Yunanlar."(1)

• "Acemi nalbant gavur eşeğinde dener kendini."(2): "Mesleğinde yeni olan kimse, ilk denemelerini gözden çıkarılabilecek malzeme üzerinde yapar." anlamına gelen ayrımcı bir atasözü. Aynı atasözünün Kürtler üzerinden de dillendirildiği görülmektedir.
• "Bugün pazar, gavurlar azar."(3): Gayri-Müslimleri aşağılamaya yönelik ayrımcı bir deyiş.
• "Gavur": Bu kelime, günlük dilde Gayri-Müslim ile kötüyü özdeşleştirir. Argo kullanım anlamı ise "kasap"tır.(4) "- İttihatçı ne demek? - İttihatçı mı? Savaşta bunlar yendirmiş bizi... Vatan hainiymiş bunlar... Bildiğin, gavur..." (Kemal Tahir - Yorgun Savaşçı)(5)
• "Gavur a.. gibi yanmak": Irkçı ve cinsiyetçi argo bir deyiş. "Reco'nun binbir emekle çizdiği resimleri gavur a.. gibi yanan sobaya soktu." (Metin Kaçan - Ağır Roman)(6)
• "Gavur etmek"(7) / "Gavur olmak": Boşa götürmek anlamında kullanılan ayrımcı bir deyim.
• "Gavur eziyeti": Bile bile verilen zahmeti ya da eziyetli işi anlatmak için kullanılan ayrımcı bir deyim.
• "Gavur gavurluğunu yapar.": Kötüden kötülük gelir anlamında kullanılan ayrımcı bir deyiş.
• "Gavur icadı": Özellikle teknik konudaki yeniliklere yönelik tutucu duruşun ayrımcılıkla birleşen ifadesi.
• "Gavur inadı": Yumuşatılamayacak inat türünü anlatan ayrımcı bir deyim.
• "Gavur orucu gibi uzamak": Bir işin gereğinden çok sürdüğü anlamında kullanılan ve Türk Dil Kurumu sözlüğünde halen bulunabilen ayrımcı bir deyim.
• "Gavur ölüsü": Günahı bol olduğu için oldukça ağır anlamına gelen bu ayrımcı deyim, gayri-Müslimleri aşağılama amacı güder. 
• "Gavur tohumu" / "Gavur dölü": Gayri-Müslimleri aşağılamak için kullanılan bu ayrımcı deyim, Müslüman bir kimse için kullanıldığında "hain" anlamına gelir.
• "Gavur tüfeği gibi yatmak": "İşe yaramaz", "tembel" anlamında kullanılan ayrımcı bir deyim.
• "Gavurun (cavırın) ekmeğini yiyen, gavurun kılıcını çalar (kuşanır)."(8): "Kişi, hoşlanmasa da, geçimini sağlayan kişiye hizmet eder." anlamında kullanılan ve Türk Dil Kurumu sözlüğünde halen bulunabilen ayrımcı bir atasözü.
• "İstavroz fidesi": Hıristiyanlara karşı kullanılan bu ayrımcı deyim, "gavur tohumu" ile aynı anlama gelir.
• "İstavrozundan başlamak": Hıristiyanlara ayrımcı bir gönderme yapan bu deyim, ağır küfür edileceğini belirterek göz korkutma amacı güder.
• "İstavrozunu şaşırmak": Neye uğradığını bilmemek anlamına gelen ayrımcı bir deyim. 
• "Kırk yıldır patriğin eşeğini becermek": Bu ırkçı ve cinsiyetçi deyiş, tecrübeli kişileri betimlemek için kullanılır.
• "Kürt, gavura göre Müslümandır.": Kürtleri "kötünün iyisi" olarak gösteren, hem gayri-Müslimleri hem de Kürtleri aşağılayan ırkçı bir deyiş.
• "Madam": Gayri-Müslim kadınları ifade etmek için kullanılan alaycı bir yakıştırma.
• "Papaz": Hırıstiyan din adamı anlamına gelen bu terim argo kullanımında; "hoşgörüsüz ve yaşlı kimse", "yaşlı ve nemrut erkek" ve "hela" anlamına gelir.(9)
• "Papaz olmak": İki ya da daha fazla kişi arasındaki ilişkinin bozulması durumunda kullanılan ayrımcı bir argo deyiş.
• "Papaz uçurmak": İçkili alem yapmak anlamına gelen ayrımcı bir argo deyiş. "Bir akşam şunun şurasındaki incirlerin altında çilingir sofrasını kurup bir papaz uçuralım." (Osman Cemal Kaygılı - Çingeneler)(10)
• "Papaza borcunu ödemek": İşemek, dışkılamak anlamına gelen ayrımcı bir argo deyiş.(11)
• "Papaza gitmek": Tuvalete gitmek anlamına gelen ayrımcı bir argo deyiş.(12)
• "Papazcı": Üçkağıtçı anlamına gelen ayrımcı bir argo deyiş.(13)
• "Papazı bulmak": Kötü bir sonuçla karşılaşmak ya da ölmek anlamına gelen ayrımcı bir argo deyiş. "Senin pencereye bir erketeci koymazsan hep beraber papazı bulduğumuz gündür, gözünü seveyim babacığım, göster kendini." (Ratip Tahir Burak - Hapishane Hatıraları)(14)
• "Papazı kaçırmak": Bu ayrımcı argo deyiş, eğlencenin dozunu kaçırmak anlamına gelir.(15)
• "Para kısmını gavur kazanır, Müslüman harcar."(16): Özellikle İç Anadolu'da kullanılan gayri-Müslimlere yönelik ayrımcı bir atasözü. Ör: "Bir zamanlar "Parayı gavur kazanır, Müslüman yer" dermişiz. Çoktandır, "Araçları gavur yapar, biz hazıra konarız keka!" diyoruz." (Kemal Tahir - Yorgun Savaşçı)(17)

* Bu kategoriye katkıda bulunan Gülden Özkan'a teşekkürler.

1. Yusuf Akçura, Türk Yurdu Dergisi, Cilt. 3, 1913.
2. Ömer Asım Aksoy, Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 2 Deyimler Sözlüğü, İstanbul: İnkilap Kitabevi, m. 15.
3. Margulies, bu deyişin Yahudilere uyarlanmış bir versiyonunu, İstanbul Yahudileri üzerine yazdığı kitabın başlığı için kullanmıştır: Roni Margulies, Bugün Pazar Yahudiler Azar: İstanbul Yahudileri Hakkında Kişisel Bir Gözlem, Kanat Kitap, 2006.
4. Hulki Aktunç, Türkçe'nin Büyük Argo Sözlüğü, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1. Baskı, 1998, s. 119.
5. Kemal Tahir, Yorgun Savaşçı, İstanbul: İthaki Yayınları, 3. Baskı, 2007, s. 14.
6. A.g.e., s. 119.
7. A.g.e., s. 119.
8. Ömer Asım Aksoy, Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 2 Deyimler Sözlüğü, İstanbul: İnkilap Kitabevi, m. 1230.
9. Aktunç, s. 233.
10. A.g.e., s. 234.
11. A.g.e., s. 233.
12. A.g.e., s. 233.
13. A.g.e., s. 233.
14. A.g.e., s. 233 - 234.
15. A.g.e., s. 234.
16. Kemal Tahir, Rahmet Yolları Kesti, İstanbul: İthaki Yayınları, 4. Baskı, 2011, s. 71.
17. Tahir, Yorgun Savaşçı, s. 111.

Varlık Vergisi'ni ödeyemeyen Gayri-Müslümler, dönemin modasına uygun olarak toplama kamplarına gönderiliyordu: 1943 tarihli Cumhuriyet Gazetesi